De vier vervormingen: subtiele vergankelijkheid

Gisteren hadden we het over de grove vergankelijkheid – het feit dat dingen kapot gaan en mensen sterven – en hoe we dit intellectueel weten, maar als het gebeurt, zijn we er zo totaal verrast door!

Onder dit niveau van grove vergankelijkheid ligt subtiele vergankelijkheid; of misschien moeten we zeggen dat er sprake is van grove vergankelijkheid omdat dingen op subtiele wijze vergankelijk zijn. Met andere woorden, je wordt geboren en je sterft, en de dood is de grove verandering; geboorte is dat ook. Maar waarom gaan we van geboorte naar dood? Het komt omdat veroudering elk moment plaatsvindt. Het is niet zo dat we in een permanente toestand blijven hangen en dan plotseling – boem – eraan sterven. Op dezelfde manier gebruikt Zijne Heiligheid het voorbeeld dat de zon opkomt en vervolgens ondergaat, en dat de zon ondergaat omdat ze vanaf het moment van opkomst elk moment in beweging was. 

Subtiele vergankelijkheid houdt niet in dat dingen elk moment in beweging zijn, maar dat ze op elk moment ontstaan ​​en weer verdwijnen. De dingen bestaan ​​dus geen seconde en er is geen andere oorzaak die ergens op moet inwerken om het te laten veranderen. Alleen al het feit dat er iets ontstaat – alleen dit feit – is voldoende om het te laten verdwijnen. Meestal denken we dat er iets ontstaat, dat het is opgelost, en dat er dan een andere oorzaak komt die – whammo – het kapotmaakt. Nee! Ik bedoel, zo lijkt het misschien op het grove niveau, maar waarom gebeurt dat eigenlijk? Het komt omdat iets helemaal geen seconde bestaat.

De grove vergankelijkheid is iets wat we toevallig op een grof niveau opmerken, maar in feite ontstaan ​​en verdwijnen er elk moment dingen, ontstaan ​​en houden ze op, ontstaan ​​en houden ze op. Deze subtiele vergankelijkheid wordt alleen gerealiseerd door middel van meditatie. We kunnen het niet met onze ogen zien; als we ons er echter van bewust zijn, zelfs op conceptueel niveau, verandert dit echt de manier waarop we naar het leven kijken. Zelfs het besef van een grove vergankelijkheid, zoals onze eigen dood, op conceptueel niveau verandert de manier waarop we leven. Kun je je dus voorstellen dat je je door directe waarneming bewust wordt van subtiele vergankelijkheid, waarbij je op een subtiel niveau dingen elk moment kunt zien ontstaan ​​en weer ophouden zonder dat er enige verdere oorzaak op inwerkt? Hun eigen ontstaan ​​is de oorzaak van hun ophouden. 

Als je dit ziet, wordt het heel duidelijk hoe onstabiel samsara is, omdat alles in samsara een aggregaat is; onszelf en de hele wereld om ons heen is aan het opkomen en ophouden, voortdurend, en er is geen manier om dit te stoppen. Het is niet zo dat iemand op de knop drukt en dingen laat ontstaan ​​en ophouden. We kunnen niet op een knop drukken en het allemaal laten stoppen. Het is gewoon de aard van conventionele dingen dat ze op elk moment ontstaan ​​en weer ophouden. Ze zijn dus instabiel.

Als we er op deze manier over praten, is vergankelijkheid een reden dat de dingen de aard van duhkha hebben, omdat er niets in samsara is waar we op kunnen rekenen; het is allemaal subtiel vergankelijk. De Buddha's kwaliteiten komen ook op elk moment op en houden op, zoals de Buddha's vrijgevigheid en wijsheid. Deze zijn allemaal geconditioneerd fenomenen die elk moment opkomen en ophouden, maar omdat ze niet ontstaan ​​en ophouden onder invloed van onwetendheid, zijn ze veel betrouwbaarder.

Vragen en antwoorden

Toehoorders: Het ontstaan ​​en het ophouden zijn gelijktijdig? 

Eerbiedwaardige Thubten Chodron (VTC): Ja.

Toehoorders: Gelijktijdig?

Citybike: Gelijktijdig! Het klinkt raar, weet je, dat ontstaan ​​en ophouden tegelijkertijd plaatsvinden. Meestal denken we dat ze het tegenovergestelde zijn: eerst ontstaat het, dan blijft het een tijdje bestaan, en dan verdwijnt het. Maar als je zo stelt, dan gooi je er een zekere duurzaamheid in. Permanentie betekent dat het ontstaat, hetzelfde blijft (zelfs voor een fractie van een seconde) en dan ophoudt. Maar zo is het niet. Het ontstaat en houdt op hetzelfde moment op. Tijdens het ontstaan ​​verandert het in iets anders. Denk er dus echt over na. Het is heel krachtig om erover na te denken.

Publieke: Hoe zit het met het werkwoord ‘blijven’? Is volhouden ook vergankelijk?

Citybike: Een paar mensen in de Vaibhasika zeggen dat dat zo is, maar alle anderen zeggen: “Nee, er is zelfs geen sprake van blijven.” Op een grof niveau praten we over volharden, maar als je echt onderzoekt wat dat betekent, houdt het feitelijk op te bestaan. 

Toehoorders: Als we het hebben over ontstaan, is dat moment van ontstaan ​​gewoon iets dat we benoemen. Er is geen feitelijk ontstaan ​​dat uit het niets kwam. Dus, door een reeks gebeurtenissen, is er iets dat we labelen dat wanneer het zich voordoet, wanneer we het een label geven? Niet dat we het creëren door het te labelen… maar het ontstaan ​​lijkt heel solide.

Citybike: Het ontstaan ​​lijkt solide totdat je begint te vragen: “Wat ontstaat er eigenlijk?” En je probeert een exact moment te vinden waarop iets ontstaat. Dan verdiep je je echt in het onderzoek naar de leegte, omdat je ziet dat er geen moment is waarop je daadwerkelijk iets kunt vinden. En dat raakt Nagarjuna's hele idee van: "Komt iets voort uit het zelf, uit de ander, uit beide of zonder oorzaak?" 

Ze hebben het altijd over tuinieren, over zaden en spruiten; het is een analogie voor lijden, hoe lijden ontstaat. We hebben het gevoel dat er een zaadje is en dat er dan nog een zaadje is een moment waarop het zaadje een spruit wordt en je een heel duidelijke lijn kunt trekken. Daaronder is het een zaadje, daarboven is het een spruit. Dat is conceptueel hoe wij erover denken, maar als je daarnaar kijkt, kun je dan een grens trekken tussen het zaadje en de spruit? Kun je een definitieve grens trekken en zeggen dat dit feitelijk het moment is waarop het ontstaan ​​plaatsvindt? Dat kan niet! 

Als je op deze manier begint te analyseren, is het nogal mysterieus hoe iets ontstaat. En dan zie je hoe onze opvattingen alles in kleine vakjes stopten. En dat zorgt voor een groot deel van de moeilijkheden. Je ziet in onze wereld hoe we dit doen. Als je naar het vliegveld gaat en ze plannen het tijdstip waarop een vlucht arriveert of landt, dan staat daar een rij. Of als ze dingen timen – oh, de Olympische Spelen zijn echt goed! Als je meet hoe snel iemand zwemt, is er een lijn, en wat was die? De een raakt de muur in een honderdste van een seconde eerder dan de ander, dus hij is de winnaar! Wij verdelen de tijd; dit exacte moment was het moment waarop hij de muur raakte. Maar als je daarnaar kijkt, kun je dan echt een exact moment vinden waarop hij de muur aanraakte? Je kunt het niet echt vinden. 

Vandaag is het mijn verjaardag! Wanneer ben ik 61 geworden? Was het om middernacht? Of was het 11:11 Chicago-tijd (de tijd dat ik werd geboren)? Maar op welk punt om 11:11 Chicago-tijd? Dat is een hele minuut, daar zit een lange tijd in! Is dat het moment waarop de kroon zichtbaar werd? Ik bedoel, op welk tijdstip ben je geboren? Wanneer kroon je? Of wanneer het geheel lichaam komt uit? Of als ze je slaan, of als ze de navelstreng doorknippen? Wat is de werkelijke tijd die wordt geregistreerd? Dus we maken – op een conventioneel niveau – al deze discriminaties en lossen ze op, maar als we het echt onderzoeken, wordt het een beetje riskant. En dus denken we: op welk moment werd ik 61? Was dit het laatste moment van gisteren, om 11:59:59? Of was het vandaag om 11:10:59? Was het die ene seconde waardoor je 61 wordt? Maar hoe kan één seconde ervoor zorgen dat je een heel jaar wordt? Of was het het eerste moment na je 60ste dat je 61 werd? Maar dan ben je nog steeds 60, dan ben je geen 61. Dus, welk moment maakt het een jaar? [gelach]