Dood onder de bodhiboom

De eerbiedwaardige Chopel Dronma uit Spanje was in februari 1998 met tien van haar zusternonnen van het Samye Ling Boeddhistisch Centrum in Schotland naar Bodhgaya gekomen om het Bodhgaya International Full Ordination Program bij te wonen. Ik zag haar in de lessen en trainingssessies voor kloosterlingen - een magere, middellange non van in de veertig. Er was niets bijzonders aan haar; wij monniken lijken allemaal op elkaar met onze gewaden en geschoren hoofden. Toen ik op de vijfde van de negen dagen van het programma ging ontbijten, hoorde ik dat ze plotseling was overleden. De omstandigheden waren zeker uniek.

Hoewel de aspirant-kloosters alle andere dagen samen het ochtendgebed deden in de grote zaal van de Chinese Tempel, gingen ze die ochtend naar de stupa in plaats daarvan splitsen ze zich op in kleine groepen om hun ochtendoefening te doen. Toen de dag aanbrak, zat de Eerwaarde Chopel Dronma met de Samye Ling-nonnen te mediteren onder de bodhiboom, de plaats van de Buddhais aan het ontwaken. Ze stonden op om een ​​paar meter verder te gaan om zich bij een andere groep nonnen aan te sluiten, zodat ze samen de Lof aan Tara konden zingen. Toen ze ging zitten, zakte ze onverwachts in elkaar. De nonnen verzamelden zich om haar en haar leraar, Lama Yeshe Losal, die in de buurt was, kwam langs. Hoewel er pogingen werden ondernomen om haar te reanimeren, lag ze binnen een half uur dood onder de bodhiboom.

We waren allemaal verbijsterd door de plotselinge gebeurtenis, hoewel sommigen wisten dat ze sinds haar twintigste een pacemaker voor haar hart had. Als boeddhistische beoefenaars beschouwen we vergankelijkheid en dood om onze Dharma-beoefening te versterken. Maar wanneer de dood gebeurt, zijn we nog steeds geschokt. Maar om onder de bodhiboom te sterven terwijl ze gebeden zei, met nonnen om haar heen en haar leraar aan haar zijde - dit was geen gebruikelijke dood.

Haar gezicht was vredig toen de nonnen haar plaatsten lichaam in een doos (dit was niet echt een kist, want zoiets is luxe in India en wordt hergebruikt) bij de Mahabodhi Society. De doos zat vol met ijs om haar zus de tijd te geven om uit Europa aan te komen voor de crematie, en de nonnen deden Chenrezig puja.

Twee dagen later kwamen we bijeen voor de begrafenis. De nonnen tilden haar op lichaam, bedekt met haar geel kloosterlijk gewaad, uit de doos en leg het op een laag platform bij de Mahabodhi Society. Verschillende Chinese monniken en nonnen, waaronder de Karma Acharya van de wijding, een hoge monnik uit Hong Kong, prachtig gezongen gebeden in het Chinees. Toen deden degenen in de Tibetaanse traditie Chenrezig puja, en ten slotte scandeerden de Theravada-monniken in Pali. Mensen die de Eerwaarde Chopel nog nooit hadden ontmoet, maar over haar ongewone dood hadden gehoord, kwamen bloemen, wierook, kata's en kaarsen aanbieden. We zetten haar lichaam terug in de doos, strooide er bloemen over en legde hem achter in een jeep. Een processie begon door de eenstraatsstad Bodhgaya, over de brug van de rivier de Neranjara, die in deze tijd van het jaar droog staat, naar het midden van een uitgestrekt zandgebied. Er werd een brandstapel gebouwd en opnieuw tilden wij nonnen haar op lichaam out of the box and placed it there. By that time hundreds of people were there —Indians, Europeans, Tibetans, Chinese, Sri Lankans, etc.—seated on mats surrounding the pyre. The chanting resumed and the fire was lit. The Chinese monks and nuns, in flowing golden robes, led us in chanting “Namo Amitofo” while circumambulating the pyre. When they stopped, the Theravadan monks, in ochre, saffron and brown robes, chanted in Pali. All the while the maroon-robed Tibetan monastics sat and chanted in Tibetan. I was in awe: how incredible to have so many sangha leden uit verschillende tradities nemen deel aan de begrafenis van een buitenlander die ze niet eens kenden! Ik had een sterk gevoel voor de eenheid en diepe harmonie van de sangha terwijl iedereen spontaan meedeed om te helpen.

Terwijl het vuur brandde, bleven we zingen. Zwarte rookwolken stegen op uit het vuur en ik dacht aan het verbranden van onze verontrustende houding en... karma, de oorzaken van al ons lijden. We konden Eerwaarde Chopel Dronma's niet zien lichaam helemaal niet, wat ongebruikelijk was, want bij een open crematie bungelt vaak een of ander ledemaat naar buiten en moet terug in het vuur worden geduwd. Na een tijdje, terwijl het vuur aan het afbranden was, keek ik naar het westen, in de richting van de... stupa. Gouden stralen van de middagzon waren door de wolken gebroken en wierpen een prachtig licht over de stupa.

As we walked away from the pyre, our feet slipping in the sand, her sister said to me, “This is like a dream. In the West, funerals are so awful. You have to deal with so many people to arrange it as well as with others’ difficult emotional reactions. But here it was effortless and so many people helped.”

Something about Venerable Dronma’s death has changed me. Not only did she die peacefully under the bodhi tree with her teacher and Dharma sisters at her side, but her funeral left all who attended uplifted and inspired. No one was sobbing with grief. No one was arguing over funeral arrangements. No one felt drowned in misery. Instead everyone was inspired—by the Dharma and by this nun’s unassuming practice. She must have made strong prayers not only for her life to be meaningful, but also for her death to be beneficial for others. Almost everyone at her funeral was praying, “If only I could die like that!”

Toen ik sprak met de nonnen die haar kenden, hoorde ik dat ze al vele jaren non was en ongeveer 11 jaar retraite had gedaan. Maar haar kamergenoot bij het wijdingsprogramma vertelde me dat Eerwaarde Chopel had opgemerkt dat ze niet tevreden was met haar vooruitgang. Ze duwde zichzelf hard en oordeelde hard over zichzelf, ze voelde dat anderen beter oefenden en betere resultaten behaalden. Soms raakte ze hierdoor ontmoedigd. Het deed me nadenken over hoe onze eigen zelfevaluatie vaak wordt vertekend door onnodige zelfverachting, want kijk eens naar de manier waarop ze stierf en het inspirerende effect dat het op anderen had! Als we met vriendelijkheid en zonder verwachtingen oefenen, simpelweg tevreden zijn met het creëren van deugdzame doelen zonder fantastische ervaringen te zoeken, zullen de resultaten vanzelf komen. Zelfveroordeling is nutteloos en pijnlijk, om nog maar te zwijgen van onnauwkeurigheid. De zaden van deugd die ze in haar mindstream had gezaaid en haar sterke aspiratie om anderen te helpen, rijpte op natuurlijke wijze en bracht grote voordelen met zich mee, zelfs in haar dood.